Powiat Golubsko-Dobrzyński

Starosta: Jacek Foksiński
Plac 1000-lecia 25, 87-400 Golub-Dobrzyń
tel.: 56 683 53 80
e-mail: http://powiat@golub-dobrzyn.com.pl
strona www: http://golub-dobrzyn.com.pl

Gmina Miasto Golub-Dobrzyń

Burmistrz: Dominika Piotrowska
ul. Plac 1000-lecia 25, 87-400 Golub-Dobrzyń
tel.: 56 683 54 10
e-mail: http://um@golub-dobrzyn.pl
strona www: http://golub-dobrzyn.pl

POŁOŻENIE

Miasto Golub-Dobrzyń znajduje się w powiecie golubsko-dobrzyńskim, w środkowo-wschodniej części województwa kujawsko-pomorskiego, nad rzeką Drwęcą. W strukturze sieci osadniczej regionu, Golub-Dobrzyń pełni rolę wielofunkcyjnego ośrodka ponadlokalnego o zasięgu przestrzennym, sięgającym poza obszar powiatu golubsko-dobrzyńskiego. Miasto położone jest 40 km od Torunia w kierunku północno-wschodnim. Zajmuje powierzchnię 7,5 km., jego liczba ludności to niespełna 12 tys.

HISTORIA

Golub-Dobrzyń to piękne miasteczko malowniczo położone w pradolinie rzeki Drwęcy. Powstało z fuzji dwóch autonomicznych organizmów miejskich - Golubia, położonego w dawnej ziemi chełmińskiej w zakolu po prawej stronie rzeki i Dobrzynia - niegdyś przedmieścia Golubia, znajdującego się na przeciwległym brzegu w ziemi dobrzyńskiej. Rzeka Drwęca oddzielała je od siebie nie tylko w sensie geograficznym; na przestrzeni lat stanowiła ona również linię graniczną pomiędzy różnymi powiatami, województwami a nawet państwami.

Pierwszą wzmiankę o wsi Golub (villa golube) zamieszkiwanej przez rdzennie polski lud, znajdujemy dopiero w dokumencie z 1258 r. Wcześniej, bo w 1231 roku cała ziemia chełmińska, a więc i Golub, zajęta została przez Krzyżaków. Oni to wykorzystawszy obronne położenie osady nad rzeką, zbudowali tu w latach 1296-1306 duży zamek na wzniesieniu, a następnie założyli miasto na prawie chełmińskim.

Kiedy Golub zaliczono do rzędu miast dokładnie nie wiadomo, gdyż pierwszy dokument lokacyjny zaginął. Wznowienie dokumentu nastąpiło w 1421 r, przez Wielkiego Mistrza Krzyżackiego Michała Kuchmeistra, który potwierdził w nim dawne prawa mieszkańców. Początkowo miasto świetnie się rozwijało, jednak ucierpiało mocno w tzw. "wojnie golubskiej" w 1422 r. Na mocy warunków II pokoju toruńskiego w 1466 roku Ziemia Chełmińska, jako część Prus Królewskich, wróciła pod władzę Polski. Bardzo pomyślny dla miasta był okres, w którym król Zygmunt III Waza nadał starostwo golubskie (1611 - 1625) swej siostrze - królewnie Annie Wazównie. Licznie przybywający do zamku goście i pobyt Zygmunta III Wazy ze swym dworem w 1623 roku sprawiły, że miasto się ożywiło, powstały nowe cechy, kwitł handel. Niestety kolejne wojny szwedzkie, jak i późniejsza wojna siedmioletnia 1756 - 1763 przyniosły zniszczenie miastu i zubożenie ludności na skutek upadku handlu, rabunków i nakładanych kontrybucji. Po pierwszym rozbiorze Polski w 1772 r. Golub został włączony do Prus.

Tymczasem na lewym brzegu Drwęcy, naprzeciwko Golubia, na skraju ziemi dobrzyńskiej, zaczął wyrastać Dobrzyń, który już w czasach średniowiecznych pojawia się w źródłach jako jedno z trzech przedmieść Golubia. W 1684 r. posiadacz tej osady - dziedzic Zygmunt Działyński, wojewoda kaliski obdarzył ją wieloma przywilejami, samą zaś osadę nazwał Przedmieściem Golubskim. Przywileje te potwierdził w 1721 roku jego syn Jakub Działyński, nadając przy tej okazji osadzie nowe grunty. Z kolei w 1740 roku ponownego potwierdzenia dokumentu dokonał Marcin Działyński. Wreszcie w 1789 r. na 4 lata przed II rozbiorem, hrabia Ignacy Działyński nadał osadzie Przedmieście Golubskie prawa miejskie i nazwał ją Dobrzyniem, ofiarowując miastu swój herb rodowy. Po II rozbiorze w 1793 roku oba miasta znalazły się pod zaborem pruskim, a w latach 1807 -1815 weszły w skład Księstwa Warszawskiego. Po jego upadku od maja 1815 r. Drwęca stanowiła naturalną granicę między Prusami a Rosją. Czasy zaboru pruskiego w Golubiu to okres germanizacji ludności polskiej, ale także i rodzenia się ruchu narodowego, a potem niepodległościowego jego mieszkańców. Natomiast Dobrzyń w zaborze rosyjskim burzliwie się rozwijał i w krótkim czasie prześcignął Golub.

W okresie międzywojennym Golub należał do województwa pomorskiego, a Dobrzyń do warszawskiego. Sytuacja ta nie była czynnikiem sprzyjającym ożywieniu miast. W tym czasie, dla podniesienia rangi sąsiadujących ze sobą miast, kilkakrotnie stawała sprawa ich połączenia na posiedzeniach obydwu Rad Miejskich. Jednak do chwili wybuchu II wojny światowej formalnie do takiego połączenia nigdy nie doszło.

Hitlerowcy już na jesieni 1939 r. rozpoczęli zakrojoną na szeroką skalę politykę eksterminacyjną wobec ludności Golubia i Dobrzynia. Szczególnie dotkliwe straty ludzkie i materialne poniósł Dobrzyń. Niemcy wymordowali połowę jego mieszkańców, głównie Żydów, a należące do nich domy i zabudowania spalili. Inną natomiast taktykę zastosowali okupanci wobec mieszkańców Golubia, których ok. 90% zostało pod przymusem wpisanych do III grupy listy narodowościowej niemieckiej. Setki osób, w tym dzieci, wywieziono do obozów zagłady oraz na roboty w głąb Rzeszy, wymordowano dziesiątki inteligentów.

Zaraz po wyzwoleniu ponowiono próby połączenia Golubia i Dobrzynia w jeden organizm miejski. Było to o tyle trudne, że pierwsze miasto należało do powiatu wąbrzeskiego, a drugie do rypińskiego. Dopiero na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z 1951 roku utworzono z dwóch miast jeden organizm miejski o nazwie Golub-Dobrzyń.

Od l stycznia 1956 roku Golub - Dobrzyń stał się stolicą nowo utworzonego powiatu i był nią do czasu zniesienia powiatów, tj. do 31 maja 1975 roku. Wówczas miasto znalazło się w składzie nowego województwa z siedzibą w Toruniu. Od 1 stycznia 1999 r Golub-Dobrzyń stał się ponownie siedzibą powiatu.

POTENCJAŁ GOSPODARCZY

Dostępność komunikacyjna - gmina Golub-Dobrzyń znajduje się w centralnej Polsce, w bliskiej odległości do autostrady A1, dróg krajowych oraz dużych ośrodków miejskich.

Rozwinięta infrastruktura techniczna - Golubsko-Dobrzyński Park Przemysłowo-Technologiczny oraz Park Przemysłowo-Technologiczny we Wrockach, oferujące pełne wsparcie dla inwestorów, w tym zwolnienia z podatku od nieruchomości.

Walory krajoznawczo-przyrodnicze - rzeka Drwęca, pobliskie jeziora oraz lasy zachęcają do aktywnego spędzania czasu oraz rozwoju usług turystycznych.

Walory historyczno-kulturowe - liczne zabytki i atrakcje pełne historii, zachęcające turystów do odwiedzenia.

Wsparcie okołobiznesowe - Polska Strefa Inwestycji, Program Operacyjny Fundusze Europejskie dla Kujaw i Pomorza, Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego.

ATRAKCJE TURYSTYCZNE

- Zamek Golubski 1296-1306. Jest zbudowany z cegły, na planie prostokąta z dziedzińcem wewnętrznym zamkniętym z czterech stron budynkami posiadającymi krużganki. Od strony podzamcza w jego narożach były dwie okrągłe wieże o podstawach kwadratowych. Zachowała się tylko południowa, wybudowana przed 1422 r. i przystosowana do broni palnej. W zamkowych podziemiach więziono nieposłusznych poddanych. Ich jęki i zawodzenia ponoć do dziś można niekiedy słyszeć w lochach. Zachowała się też krzyżacka izba tortur, z hakami w stropach, na których wieszano nieszczęśników. Choć teraz mieści się w niej biuro PTTK w dalszym ciągu robi wrażenie na zwiedzających. Przed II wojną światową istniała tu jeszcze misa ze szczeliną do tortury "kropli wody", która - przez wiele godzin padając na ciało skazanego - przyprawiała go o obłęd, a niekiedy śmierć z napięcia nerwowego. Zamaskowane drzwi, ukryte przejścia, różne zakamarki starego zamku były świadkami wielu dramatycznych zdarzeń. Na południowy zachód od zamku, poza fosą, było duże podzamcze, zbudowane w kształcie prostokąta i otoczone murem obronnym, którego broniły cztery narożne wieże;

- Domek podcieniowy. Osobliwością Golubia jest stary drewniany domek podcieniowy, ostatni z kilku do niedawna zachowanych, jakie niegdyś otaczały cały rynek. Posiadały one w swym kształtowaniu pewien charakter wspólny, danemu czasowi właściwy i stanowiły budowy dwudziałowe ze słupem pośrodku o zastrzałach z kółeczkami i z dachem naczółkowym lub prostym oraz szczytem zdobionym i konstrukcją drewnianą, wypełnioną murem. Domki takie były niegdyś wspólną własnością miast polskich, toteż badacz niemiecki Steinbrecht, rysując je w swym dziele "Preussen zur Zeit der Landmeistert" i odczuwając trafnie ich charakter polski, nazywa je egzotycznie interesującymi;

- Kościół p.w. św. Katarzyny w Golubiu. Wzniesiony został w stylu gotyckim, pochodzący z XIII i XIV wieku. Niewątpliwie istniał on tu już dużo wcześniej jako budowla drewniana, którą zniszczyły najazdy Prusów. Stwierdza to ks. Kujot, który w bardzo subtelnych i wnikliwych wywodach dochodzi do wniosku, że parafię golubską "zaliczyć wypada do pierwotnych, w czasie zaprowadzenia wiary założonych, albowiem Golub strzeże jednego z dwu brodów przez Drwęcę, którymi się do ziemi chełmińskiej przechodziło..." i tym samym stanowi jeden z "dawnych grodów, o które się pierwsze duchowieństwo z potrzeby opierało". Względy bezpieczeństwa były też powodem budowy obecnego przybytku murowanego, który jako kościół obronny stanowił dawniej część systemu fortyfikacyjnego grodu;

- Zbór Ewangelicki z 1909 r. Do nowszych budowli stylowych należy zbór ewangelicki, zbudowany w 1909 roku. Jest to neogotyk z wieżą wysokości 30 m., wzorowany na dawnych kościołach krzyżackich z zastosowaniem ówczesnej architektury. dziejach gminy ewangelickiej podaje nam sporo materiału kronika kościelna, rzucając także nieco światła na dzieje Golubia pod panowaniem pruskim. Wynika z niej, że aż do pierwszego rozbioru Polski w roku 1772 miasto było czysto katolickie i polskie, a dopiero napływ kolonistów-ewangelików do Golubia i okolicy wywołał potrzebę zorganizowania gminy ewangelickiej;

- Stare Miasto. Do rejestru zabytków wpisana jest dzielnica Starego Miasta w obrębie ulic: Kolejowej, Browarnej, Zamurnej, Wodnej. Zachowany i w pełni czytelny, regularny układ ulic, oparty o wytyczone podczas lokacji miasta parcele i ulice. Wyraźne granice obszaru tworzą zarysy dawnej fosy oraz rzeka. Obszar zajmuje teren o zarysie zbliżonym do kwadratu. Centralnym elementem obszaru jest Rynek (dawny plac targowy). W południowo-wschodniej części dominuje kościół p.w. Świętej Katarzyny. Z narożników Rynku wychodzą ulice pod kątem prostym, które powtarzają przebieg dawnych traktów pochodzących z czasów przed lokacją miasta;

- Kościół p.w. św. Katarzyny w Dobrzyniu. W latach 1823-1827, dzięki materialnej pomocy właściciela pobliskiego majątku w Sokołowie, Antoniego Wybranieckiego (1781 - 1834), zbudowano kościół. Wzniesiono go jako budowlę jednonawową w stylu klasycystycznym, początkowo bez wieży, którą dobudowano w 1886 r. Od lat sześćdziesiątych XIX wieku rezydował tu wikariusz parafii w Dulsku (do której - pod względem administracyjnym - należał Dobrzyń i sąsiadujące z nim wsie - do 1909 r.). W latach osiemdziesiątych XIX wieku zbudowano istniejącą do dziś plebanię. W 1909 r. biskup płocki A. J. Nowowiejski (beatyfikowany przez Jana Pawła II w 1999 r.) erygował parafię, której pierwszym proboszczem został ks. Czesław Rogacki. W latach jego pasterzowania ( 1909 - 1932) wykonano polichromię świątyni, ufundowano stacje Drogi Krzyżowej, zainstalowano dzwony i zbudowano wikariat.