Gmina Lisewo

Wójt: Bartosz Jaworski
ul. Chełmińska 2, 86-230 Lisewo
tel.: 56 676 86 14
e-mail: http://urzadgminy@lisewo.com
strona www: http://lisewo.com

POŁOŻENIE

Gmina Lisewo usytuowana jest w środkowej części województwa kujawsko-pomorskiego, w powiecie chełmińskim. Jej powierzchnia wynosi 8631 ha, stanowi to 16,34 proc. powierzchni powiatu. Gmina podzielona jest na 18 sołectw, które zamieszkuje 4794 osób (stan na dzień 31.03.2025 r.); graniczy z gminami: Stolno i Papowo Biskupie z powiatu chełmińskiego, Płużnica z powiatu wąbrzeskiego i Chełmża z powiatu toruńskiego. Przez teren gminy przebiega odcinek Autostrady A-1 o długości 7,5 km. Zlokalizowany w Lisewie węzeł autostradowy pozwala na szybki wjazd na autostradę i zapewnia wygodną komunikację w kierunkach Północ-Południe. Gmina Lisewo leży na ważnym szlaku komunikacyjnym w europejskim korytarzu transportowym. Najbliżej położonymi miastami są Chełmża oddalona o 15 km, Wąbrzeźno – 17 km, Chełmno – 20 km, Grudziądz – 27 km i Toruń oddalony o 33 km.

HISTORIA

Lisewo i okolice są częścią ziemi chełmińskiej, historycznej krainy położonej w widłach rzek: Wisły, Drwęcy i Osy. Ziemię tę znamionuje dość wczesny rozwój osadnictwa związany z korzystnymi warunkami naturalnymi, z dużym udziałem bardzo żyznych gleb oraz z warunkami strategicznymi, wynikającymi z pomostowego położenia ziemi chełmińskie w stosunku do ziem pruskich i polskich. Dzieje Lisewa i sąsiednich miejscowości wplecione są w całokształt dziejów ziemi chełmińskiej. Najważniejsze ślady osadnictwa w Lisewie i okolicy pochodzą sprzed 6300 lat.

Pierwsza wzmianka utrwalona na piśmie pochodzi z 1293 roku, gdzie wymieniony jest niejaki Heinco z Lisewa. Najstarszą metrykę w parafii ma wieś Krusin (1222 r – Crossino). Parafia istniała na pewno pod koniec XIII wieku, ponieważ z tego okresu pochodzi do dzisiaj kościół. Pod względem obszaru w XV wieku należała do największych w ziemi chełmińskiej.

Od drugiej połowy XIV wieku w kościele lisewskim odbywały się sądy rycerskie ziemi chełmińskiej, nadzorowane przez wójtów Lipienka. Poza tym rycerstwo zbierało się tu na zjazdach. W czasie jednego z nich w 1437 roku podjęto decyzję o wznowieniu działalności Towarzystwa Jaszczurczego. W czasie jednego z ostatnich zjazdów w 1453 roku zrodziła się tu myśl poddania Pomorza Gdańskiego, Prus i Ziemi Chełmińskiej królowi polskiemu, Kazimierzowi Jagiellończykowi.

XVII wiek to okres licznych wojen, przez Lisewo i okolice maszerowały wojska, które niejednokrotnie grabiły osady i mordowały ludność. W tym okresie liczba mieszkańców spadła o 25 proc.

POTENCJAŁ GOSPODARCZY

Gmina Lisewo ma charakter typowo rolniczy. Użytki rolne stanowią 88 proc. powierzchni, natomiast lasy to zaledwie 0,3 proc. powierzchni gminy. Gmina Lisewo leży na ważnym szlaku komunikacyjnym.  Przez teren gminy przebiega odcinek autostrady A-1 o długości 7,5 km. Zlokalizowany w Lisewie węzeł autostradowy stwarza możliwość usytuowania w jego obrębie obiektów handlowych, magazynowych i produkcji nieuciążliwej - powinien stanowić podstawę gospodarczego rozwoju i atrakcyjności gospodarczej gminy;

ATRAKCJE TURYSTYCZNE

- Kościół parafialny pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego w Lisewie. Obiekt ten jest nie tylko atrakcyjny pod względem architektonicznym, ponieważ pochodzi z końca XIII wieku, ale również znajduje się w nim wiele cennych zabytków m.in. granitowa chrzcielnica z przełomu XIII/XIV, epitafium poświęcone ks. Janowi Kantemu Dąbrowskiemu, cztery lichtarze z XIV wieku, trójramienny świecznik z postacią Matki Bożej z XV wieku, dwa dzwony z XVII wieku, monstrancja z połowy XVIII wieku, czerwony ornat z początku XVIII wieku. W bocznym ołtarzu, po prawej stronie, znajduje się obraz Matki Bożej z dzieciątkiem powstały w połowie XVIII wieku. Otoczony jest on lokalnym kultem, o czym świadczą liczne wota i odbywające się co środę nowenny.

- Ruiny zamku Krzyżackiego w Lipienku. Zamek zbudowany został na półwyspie J. Zamkowego. Przed przybyciem Krzyżaków znajdował się tu niewielki gród z XI w. Krzyżacy odbudowali go, lecz w 1277 r. został ponownie zniszczony. Na jego miejscu powstał na przełomie XIII/XIV wieku murowany, dwuczęściowy zamek, otoczony szerokimi i głębokimi fosami. Zamek składał się z dwóch części: przedzamcza – znajdowały się tu budynki gospodarcze dużych rozmiarów stodoły, obory, kuźnie, browar i gorzelnia to wszystko otoczone było murem oporowym. Drugą częścią był zamek otoczony murem. Budynek zamkowy zbudowany był z kamieni i cegieł, jego długość wynosiła 39 metrów, szerokość 33 metry, a wysokość 12 metrów. W północno – wschodnim narożniku była ośmioboczna baszta o wysokości 23 metrów, w środku znajdował się dziedziniec, otoczony od południa i zachodu murowanymi, dwukondygnacyjnymi krużgankami. W czasach krzyżackich zamek był siedzibą wójtów zarządzających posiadłościami zakonu. W Lipienku wydano wiele ważnych dokumentów m.in. przywilej lokacyjny Grudziądza z 1291 roku. Dwóch wójtów z Lipienka pełniło funkcję wielkiego mistrza krzyżackiego. Zamek był kilkakrotnie oblegany przez wojska polskie. Po raz pierwszy w 1330 roku przez króla Władyslawa Łokietka, jednak nie został zdobyty i w październiku 1330 r. podpisano tu rozejm. Po przejściu zamku w ręce polskie po II pokoju toruńskim w 1466, w imieniu króla zarządzali nim dzierżawcy. Najdłużej, bo aż 94 lata zarządzali nim Stanisław i jego syn Jan Kostkowie. Dzięki ich staraniom zamek doprowadzono do dawnej świetności, byli również dobrodziejami lisewskiego kościoła. Zamek i starostwo zostało dotkliwie zniszczone podczas potopu szwedzkiego w latach 1655-1660. W 1765 r. stały jeszcze 3 ściany zamku, do jednej z nich dobudowano dom dzierżawcy. W ciągu XIX w. mury rozebrano. Dziś zobaczyć można tylko króciutki fragment muru, jedną piwnicę i doły po pozostałych.

- Dwór z końca XIX wieku w Mgoszczu. Obecnie znajduje się Dom Pomocy Społecznej oraz przylegający do niego park z kilkoma pomnikami przyrody.